Postaw kawę
Czym jest integracja sensoryczna i dlaczego ma znaczenie?
Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg i cały układ nerwowy współpracują, by odbierać i przetwarzać różne bodźce płynące z otoczenia. Każde dziecko od urodzenia jest wystawione na setki sygnałów – dźwięki, zapachy, wrażenia dotykowe, a nawet zmiany temperatury. W momencie gdy integracja sensoryczna przebiega prawidłowo, maluch jest w stanie odróżnić jeden bodziec od drugiego, a następnie na nie zareagować – czy to śmiechem, czy odruchem obronnym, czy też chęcią eksploracji świata.
Dlaczego zatem integracja sensoryczna ma tak duże znaczenie? Ponieważ bez niej trudno byłoby nam funkcjonować w codzienności. Odbierając liczne sygnały jednocześnie, dziecko musi nauczyć się automatycznie dostosować swoje zachowanie do danego kontekstu. Dzięki temu nie boi się nowych faktur (np. piasek), potrafi skupić się na zadaniu i zyskuje lepszą motorykę. Kiedy integracja sensoryczna przebiega nieprawidłowo, może to skutkować nadmierną reaktywnością na pewne bodźce lub zbyt małą wrażliwością na inne. Dlatego tak ważne jest, by już we wczesnym etapie życia zadbać o właściwą stymulacje zmysłów.
Na czym polega terapia integracji sensorycznej (SI)?
Terapia integracji sensorycznej, nazywana też terapią si, to terapia mająca na celu usprawnianie współpracy między zmysłami a mózgiem. Najczęściej terapia integracji sensorycznej jest organizowana w specjalnie przygotowanej sali, gdzie do dyspozycji terapeuta ma różnorodne przybory: huśtawka, materace, piłki, przyrządy do wspinania się czy nawet basen z kaszą (lub innym wypełnieniem).
Podczas zajęć terapeuta dba o to, by każda aktywność była nie tylko rozwijająca, ale również bezpieczna i przyjemna. Stosowane są różne ćwiczenia angażujące równocześnie wiele obszarów. Dziecko może wspinać się, turlać, wchodzić w kontakt z intensywnymi fakturami, a nawet dotykać zróżnicowanych przedmiotów. Wszystko po to, by wywołać właściwe wrażenia zmysłowe, wzmacniając reakcję i ucząc organizm właściwego przetwarzania bodźców. Ten rodzaj oddziaływania wspiera nie tylko rozwój fizyczny, ale też pomaga poprawić zdolność uczenia się i komunikacji.
Jak rozpoznać zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci?
Zaburzenia integracji sensorycznej mogą przybierać różne formy, a objawy potrafią się znacznie różnić w zależności od dziecka. Jeśli zauważasz, że Twój maluch jest wyjątkowo wrażliwy na dźwięki, unika kontaktu z niektórymi fakturami lub przeciwnie – nie reaguje na to, co dla innych jest wyjątkowo uciążliwe, warto przyjrzeć się bliżej jego rozwojowi.
Często rodzice widzą, że ich pociecha ma trudności z koncentracją, bywa pobudzona lub apatyczna, nie radzi sobie z prostymi zadaniami ruchowymi. Mogą się też pojawiać problemy z jedzeniem i wybiórczością pokarmową. W takiej sytuacji warto udać się do specjalisty, który przeprowadzi odpowiednie testy i postawi diagnozę. Bywa, że dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej potrzebują bardziej celowanej pomocy, zwłaszcza kiedy występuje u nich dysfunkcja w zakresie odbierania i organizacji sygnałów sensorycznych.
Jakie ćwiczenia wspomagające integrację sensoryczną można wykonywać w domu?
Wiele osób zastanawia się, czy można spróbować i w warunkach domowych stosować pewne ćwiczenia wspomagające integrację sensoryczną. Owszem, istnieje szereg aktywności, które z powodzeniem można wpleść w codzienną rutynę, by pomóc dziecku w jego wszechstronnym rozwoju.
Zabawa z teksturami:
Przygotuj kilka materiałów o różnej fakturze (miękkie, szorstkie, gładkie, wilgotne). Poproś dziecko, aby dotykało kolejno każdego z nich i próbowało opisać wrażenia. Możesz też zaangażować go w zabawie w poszukiwanie skarbów ukrytych w misce z grochem czy w pojemniku wypełnionym wodą. Taka aktywność to świetna stymulacja dla zmysłu dotyku.Zabawa ruchowa na świeżym powietrzu:
Bieganie po placu zabaw, turlanie się po trawie, wspinaczka czy skakanie na trampolinie. Wszystkie te proste czynności angażują różnorodne zmysły i świetnie wpływają na rozwój dziecka. Dodatkowo wspierają rozwój koordynacji i zwiększają napięcie mięśniowe, co jest kluczowe, by czuć się swobodnie w ruchu.Zawijanie dziecka w kocyk:
Ta metoda pozwala na mocne obciążenie ciała i może być formą relaksu dla dziecka potrzebującego więcej bodźców w obszarze czucie głębokie (tzw. propriocepcja). Oczywiście, zawsze pamiętamy o bezpieczeństwo – dziecko nie może pozostać samo w trakcie takiej aktywności.
Jak wygląda terapia sensoryczna w gabinecie?
Jeśli dziecko trafia do specjalistycznego gabinetu na terapie sensoryczną, zazwyczaj najpierw przeprowadzana jest diagnoza, która pozwala ustalić, w jakim stopniu występują u niego trudności z przetwarzaniem bodźców i jaka będzie najlepsza forma wsparcia. Następnie terapeuta integracji sensorycznej przygotowuje indywidualny plan działania, dostosowany do indywidualnych potrzeb młodego pacjenta.
Zajęcia odbywają się zazwyczaj raz lub dwa razy w tygodniu (zależnie od zaleceń i wieku dziecka), a ich częstotliwość można dostosować do postępów w rozwoju. W trakcie spotkań z terapeutą, dziecko ma szansę brać udział w przyjemnych, choć często wymagających zadaniach. Mogą to być aktywności wzmacniające równowagę (np. chodzenie po wąskiej ścieżce), rozwijające zdolność odczuwania nacisku (np. zawijanie dziecka w kocyk) czy angażujące zmysł słuchu (przesypywanie drobnych przedmiotów, słuchanie dźwięków o zróżnicowanej głośności). Całość przypomina często zabawę, jednak jest to terapeutyczny rodzaj zajęć, dzięki czemu maluch czuje się bezpieczny i chętniej współpracuje.
Kiedy sięgnąć po pomoc terapeuty integracji sensorycznej?
Nie zawsze zaburzenia w sferze sensorycznej są od razu widoczne. Czasem dopiero kiedy dziecko wchodzi w kolejny etap rozwojowy, ujawniają się trudności w zakresie przetwarzania bodźców. Warto więc obserwować sygnały takie jak: niechęć do pewnych form aktywności, silny stres w głośnych miejscach, trudności w radzeniu sobie z zadaniami manualnymi czy problemy ze zrozumieniem poleceń.
Gdy masz wątpliwości, dobrze jest udać się do specjalisty – najlepiej do terapeuta integracji sensorycznej, który poprzez wywiad i szczegółowe badania (m.in. obserwację, testów, analizę zachowań) oceni, czy Twojemu dziecku potrzebna jest pomoc. Taką diagnozę można odbywać w poradniach psychologiczno-pedagogicznych lub prywatnych ośrodkach. Jeżeli specjalista zidentyfikuje faktyczne trudności, warto wprowadzić regularne zajęcia, bo wczesne rozpoczęcie działań terapeutycznych zazwyczaj przynosi lepsze efekty.
Jak zadbać o napięcie mięśniowe podczas codziennej zabawy?
Napięcie mięśniowe odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej postawy i sprawnym poruszaniu się. Dla małych dzieci, szczególnie tych, które zmagają się z wyzwaniami w obrębie integracji sensorycznej, odpowiednie ćwiczenia ruchowe mogą znacząco pomóc w regulowaniu napięcia w ciele. Dobrym pomysłem jest zabawa z elementami przyciskania i dociskania (np. zachęcaj dziecko do przeciskania się przez tunel z poduszek), a także aktywności rozwijające wyczucie własnego ciała, takie jak chodzenie boso po różnego typu fakturach: maty z kolcami, gąbki, kawałki miękkiego materiału.
Warto też wprowadzić elementy obciążenia, przykładem jest wspomniane wcześniej zawijanie dziecka w kocyk czy noszenie lekkiego plecaka z pluszakami. Oczywiście zawsze należy pamiętać o bezpieczeństwie i obserwować reakcję dziecka. Takie działania często pełnią rolę regulacyjną i wspierają nie tylko sferę ruchową, ale także stan emocjonalny dziecka.
